Samochód ciężarowy Praga V3S to legenda off-road-u oraz wielu armii byłego bloku wschodniego. Praga V3S była produkowana przez 37 lat w prawie niezmienionej konstrukcji w latach 1953- 1990.
Praga V3S to trzyosiowy samochód ciężarowy o wysokiej, wręcz wybitnej mobilności terenowej, popularnie nazywana w Czechach: ventra, vétřieska, vejtřaska, VSka lub Vejda. Początek produkcji to rok 1953, w początkowym okresie Praga V3S była produkowana wyłącznie na potrzeby armii czechosłowackiej. Cywilnym odpowiednikiem V3S była dwu osiowa 4x2 Praga S5T mająca gorsze właściwości terenowe, jednocześnie większa ładowność i szybkość. Ostatnie egzemplarze Pragi V3S zjechały z taśmy montażowej [bratysławski BAZ] w 1990 roku, Czeska armia używa je do tej pory (zastosowania specjalne, podwozia radiostacji polowych). Praga V3S była jednym z najdłużej produkowanych samochodów ciężarowych na świecie. W sumie wyprodukowano 130 000 egzemplarzy.
Wymiary samochodu Praga V3S w wersji skrzyniowej. Proszę zwrócić uwagę na kąt najazdu, zejścia oraz prześwit podłużny i poprzeczny, wartości doskonałe, które powodują, że samochód ma świetne właściwości terenowe.
Praga V3S została zaprojektowana w wyjątkowo krótkim czasie, 4 miesiące do fazy prototypu, jest konstrukcją czysto czechosłowacką, inspirowaną rosyjskim ZIS-em oraz amerykańskim Studebaker-em US 6.
Archiwalny film prezentujący zespół konstruktorów i początkowe testy Pragi V3S.
Dzięki zastosowaniu portalowych mostów napędowych (przekładnie zwolnicowe) ma bardzo duży prześwit podłużny przy relatywnie małych kołach o R 20. Zastosowanie tego typu mostów zapewniło bardzo dobrze właściwości terenowe samochodu, obniżając jednak szybkość maksymalną do 60 km/godz. Nie jest to zbyt dużą wadą ponieważ samochód jest zaprojektowany głównie do jazdy w ciężkim terenie. Tylne mosty napędowe wyposażone są w 100 % blokady mechanizmów różnicowych. Do napędu samochodu Praga V3S służy chłodzony powietrzem silnik Tatra T 912-1 lub jego późniejsze odmiany: -2, -3, będący pochodnym silnika Tatry 111, jest to połowa silnika V 12 z niezbędnymi zmianami. Pojemność skokowa silnika to 7412 cm³, rozrząd typu OHV na kołach zębatych, wtrysk paliwa bezpośredni. Silnik osiąga moc 98 KM (73 kW) przy 2000 obr/min. Dzięki swojej konstrukcji jest głośny ale niezawodny w ekstremalnie dużym zakresie temperatur otoczenia. Do rozruchu w niskich temperaturach służy nabój eterowy na kolektorze ssącym, pompa wstrzykująca paliwo do świecy płomieniowej typu JIKOV 132, naftowe podgrzewanie akumulatorów oraz przyrząd najbardziej niezawodny dla wprawnego kierowcy - korba rozruchowa. W silniku T912-1 nie ma świec żarowych ani dekompresora. Do chłodzenia silnika zastosowano sztywno napędzany wentylator, pracujący w oblachowaniu cylindrów silnika. Praktycznie niezniszczalny wał korbowy jest podparty na dużych łożyskach tocznych, wał jest skręcany z poszczególnych elementów (wykorbień), taka konstrukcja umożliwia naprawę wału korbowego w warunkach polowych, poprzez częściową wymianę elementów. Osprzęt silnika jest bardzo prosty: szczelinowy filtr oleju, czyszczony grzebieniem przy każdej zmianie biegów(linka łącząca grzebień z lewarkiem), mokry siatkowy, cyklonowy filtr powierza, filcowy wkład w filtrze paliwa, prądnica 12 V oraz rozrusznik 5,7 kW oraz dwucylindrowy kompresor powietrza. Rozrząd OHV na kołach zębatych, dwa wałki rozrządu, które po przez popychacze poruszają konikami zaworów ssących i wydechowych.
Układ napędowy to : trzy mosty portalowe, skrzynia biegów 4+1 oraz reduktor terenowy (szosa, teren), wały napędowe, z reduktora został wyprowadzony dodatkowy wałek do napędu wciągarki lub pomp hydraulicznych do napędu zabudów specjalistycznych. Stały napęd 6x6 z możliwością blokady mostów tylnych. Na podwoziu Praga V3S były zabudowywane zabudowy: skrzyniowa, wywrotka, skrzyniowa z HDS, kontener wojskowy z różnym wyposażeniem, beczka asenizacyjna, polewaczka, cysterna, żuraw CKD AD 06, w późniejszym okresie AD 080 (przełom lat 70/80), eksploatowany z powodzeniem do czasów obecnych. Układ hamulcowy jest wspomagany pneumatycznie, na mostach hamulce szczękowe, hamulec ręczny na wale napędowym - taśma hamulcowa zaciągana ręcznie.
Układ napędowy - przekładnie zębate w napędzie V3S.
Na bazie podwozia Praga V3S powstało podwójne, szybkostrzelne 30 mm samobieżne działo przeciwlotnicze Praga PLDvK 53/59, nazywane potocznie "Jaszczurką", doskonałe mosty napędowe były wykorzystywane do produkcji ciągnika leśnego LKT, modelu uniwersalnego samochodu Praga UV 80 oraz ciężarówki Ross Viza 4x4 lub 6x6.
Armia Czechosłowacka posiadała około 25 tysięcy samochodów Praga V3S, obecnie w armii Czeskiej wykorzystywanych jest 500 egzemplarzy z zabudowami specjalistycznymi - kuchnie, radiostacje, wozy dowodzenia.
Wśród czeskich żołnierzy znane jest powiedzenie "Kdybych šel do války, tak jedině s véeskou" - Gdy wybierasz się na wojnę to jedynie z V3S-ką" uznawana jest za fenomenalną, ponadczasową konstrukcję samochodu wojskowego.
Mechaniczna wciągarka Praga V3S - umiejscowienie w ramie z rolkami kierunkowymi (przód-tył)
Podstawowe parametry samochodu Praga V3S w wersji skrzyniowej.
| Podwozie samochodu Praga V3S | ||
| Oznaczenie handlowe | Praga V3S | |
| Producent |
AZKG, n.p. Praha 1961 AVIA n.p. Letniany 1983 BAZ n.p. Bratysława |
|
| Zabudowa | drewniana, stalowa | |
| Kabina kierowcy | stalowa, dwuosobowa | |
| Rozstaw kół przednich | [mm] | 1 870 |
| Rozstaw bliźniaczych kół tylnych, wewnętrzny | [mm] | 1 485 |
| Rozstaw bliźniaczych kół tylnych, zewnętrzny | [mm] | 2 025 |
| Rozstaw osi | [mm] | 3 580 + 1 120 |
| Długość | [mm] | 6 910 |
| Wysokość kabina/plandeka | [mm] | 2 510 / 2 920 |
| Prześwit przy obciążeniu 5 000 kg | [mm] | 400 |
| Długość skrzyni ładunkowej | [mm] | 4 010 |
| Szerokość skrzyni ładunkowej | [mm] | 2 180 |
| Wysokość burt + nadstawy | [mm] | 500 + 370 |
| Wysokość załadunkowa | [mm] | 1 260 |
| Masa własna bez wciągarki / masa całkowita | [kg] | 5 350 / 5 470 |
| Masa własna z wciągarką / masa całkowita | [kg] | 10 650 / 10 770 |
| Masa kabiny z ramą i wciągarką | [kg] | 4 300 |
| Nośność w terenie / na szosie (z obsługą) | [kg] | 3 300 / 5300 |
| Holowana przyczepa w terenie / na szosie | [kg] | 3 100 / 5 500 |
| Kąt najazdu / zjazdu | [°] | 72 / 32 |
| Kąt poprzeczny wywracający | [°] | 40 |
| Promień zawracania | [m] | 10,50 |
| Zużycie paliwa bez ładunku / z ładunkiem 5 300 kg | [l/godz] | 23,6 / 28,5 |
| Zbiornik paliwa | [l] | 120 |
| Uchwyty na kanistry 20 l (w zależności od wersji) | [szt] | 2 - 6 |
| Bezpieczne brodzenie w wodzie | [mm] | 800 |
| Wysokość haka holowniczego, obciążenie 5 300 kg | [mm] | 790 |
| Silnik T-912 używany do napędu Praga V3S | ||
| Paliwo | olej napędowy | |
| Wtrysk paliwa | bezpośredni | |
| Ilość cylindrów | [szt] | 6 w rzędzie |
| Średnica cylindra | [mm] | 110 |
| Skok tłoka | [mm] | 130 |
| Pojemność skokowa 1 cylindra | [cm³] | 1 235,4 |
| Pojemność skokowa silnika | [cm³] | 7 412,0 |
| Stopień kompresji | 16,5 | |
| Chłodzenie powietrzem | wentylator | |
| Moc maksymalna przy obrotach | [KM] | 98 / 2 100 obr/min |
| Moc trwała przy obrotach | [KM] | 60 / 1 600 obr/min |
| Moment obrotowy maksymalny przy obrotach | [Nm] | 360 / 1 400 obr/min |
| Masa własna suchego silnika | [kg] | 600 |
| Pompa wtryskowa | Motorpal PV 6 R 8S620 | |
| Kompresor powietrza | 2 cylindrowy | |
| Pojemność miski olejowej | [l] | 18 |
| Filtr oleju | szczerbinowy | |
| Filtr powietrza | mokry, olejowy | |
| Filtr paliwa | wkładka filcowa, sitko | |
| Tarcza sprzęgła | [mm] | 325 / 190 / 5 |
| Sterowanie sprzęgłem | mechaniczne | |
| Układ napędowy - skrzynia biegów, reduktor oraz mosty napędowe Praga V3S | ||
|
Przekrój skrzyni biegów Praga V3S |
 |
| Przekrój reduktora terenowego Praga V3S |
Przekrój reduktora przekładni głównej mostu napędowego Praga V3S
Praga V3S, wojskowa wersja skrzyniowa
Na podwoziu Praga V3S było produkowane 30 mm, podwójne, szybkostrzelne, samobieżne działo przeciwlotnicze PLDvK 53/59, potocznie "Jaszczurka" ("Ještěrka" ) używane głównie przez Czechosłowacką i Jugosłowiańską armię.
Więcej o szybkostrzelnym dziale przeciwlotniczym PLDvK 53/59 tutaj
Do czasów dzisiejszych Praga V3S z 8 - tonową zabudową dźwigową AD 080 produkcji CKD Slany jest powszechnie używana przez firmy energetyczne pracujące w ciężkich warunkach terenowych.
Żuraw AD 080 na podwoziu Praga V3S po remoncie kapitalnym:
Cykl archiwalnych filmów Czeskiego Wojskowego Instytutu Historycznego prezentujący obsługę techniczną samochodu Praga V3S.
1. Opis działania i obsługi Praga V3S
2. Obsługa osprzętu silnika T-912 napędzającego Praga V3S
3. Układ kierowniczy i hamulcowy Para V3S
4. Instalacja elektryczna Praga V3S
5. Diagnostyka uszkodzeń Praga V3s
6. Obsługa codzienna Praga V3s
Linki:
1. Klubu vojenského muzea na demarkační linii v Rokycanech
